خانه‌های کوچک، از طراحی تا چیدمان

خانه‌های کوچک‌تر از 50 مترمربع

طراحی فضای داخلی یک آپارتمان به منظور ایجاد آسایش و راحتی و زیبایی انجام می‌گیرد. حال در مواردی که فضای داخلی یک آپارتمان کم و محدود باشد، فرایند طراحی داخلی این فضا و توزیع کاربری‌های یک فضای سکونتی، با چالش‌های بسیاری روبرو خواهد بود. همراه با روند افزایشی ارزش زمین، بی تردید بهینه سازی پروژه‌هایی که فضاهای کوچک‌تری در اختیار دارند، به یک اولویت برای معماران تبدیل شده‌است. به‌عنوان مثال در کشورهایی مانند پرتغال که با محدودیت زمین و املاک برای بازسازی بسیار کوچک می‌باشند، این موضوع اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. در مقیاس‌های کوچک، انعطاف‌پذیری تا حدودی دشوار به دست می‌آید. بنابراین، در طراحی داخلی این نوع فضاها، به منظور حل مسئله‌ی محدودیت فضا و یا بودجه، می‌بایست از قوه تخیل کمک گرفت. با این وجود، بررسی پروژه‌های جهانی نشان می‌دهد که محدودیت فضا از کیفیت‌های معماری نمی‌کاهد. در زیر نمونه‌هایی از پلان و دکوراسیون خانه‌های با مساحت کمتر از 30 متر مربع را مشاهده می‌کنید:

خانه‌های کوچک در ژاپن، بهینه‌سازی در عین راحتی

در دهه‌های اخیر به دنبال تغییرات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی، شیوه‌های جدید زیستی در جهان حاکم شد و در نتیجه، این تغییرات به معماری و عملکرد شهری نیز راه یافت و موجب ظهور مفاهیم جدید در این زمینه شده‌است. طراحی یک فضا، صرف نظر از عملکرد آن همواره به نیازهای کاربران فضا توجه ویژه‌ای اختصاص داده و در پی تحقق عملکردی بودن و کاربردی بودن فضا بوده است. اما اخیرا مفاهیم دیگری همچون انعطاف پذیری، حریم خصوصی، فراگیر بودن و سازگاری با محیط زیست به نیروهای محرکه در فرایند طراحی تبدیل شده‌اند. به‌عنوان مثال، در اکثر فضاهای مسکونی در ژاپن، فضاهای محدودی برای طراحی وجود دارد. در درجه‌ی اول، این کمبود فضا به دلیل کمبود زمین در مقیاس ملی است؛ زیرا در کشور ژاپن 73% از زمین‌های در دسترس کوهستانی و درصد زیادی از زمین‌های هموار نیز زراعی می‌باشند. همچنین موضوع ازدحام جمعیت در مناطق شهری کشور ژاپن وجود دارد که همه‌ی این عوامل موجب تورم بالای املاک می‌شوند و تقاضا را برای خانه‌های کوچک افزایش می‌دهند. اغلب نقل مکان‌ها در ژاپن پیش از آغاز سال جدید (ماه آوریل) صورت می‌گیرد. در زیر نمونه‌ای از فضای مسکونی کوچک را مشاهده می‌کنید که فضا در عین راحتی، بهینه‌سازی شده‌است.

خانه کوچک با تراس بزرگ

این پروژه نمونه روشنی از یک اقامتگاه شهری کوچک با فضای خارجی بزرگ در توکیو است. در طراحی این خانه، فضای خصوصی بیرونی به منظور ارتقا شاخص کیفیت زندگی و همچنین فراهم کردن امکانات مختلف فعالیت‌های خارجی ضروری ساخته شده است. علی‌رغم اینکه این ساختمان در منطقه مسکونی با تراکم بالا ساخته شده است، موقعیت قرارگیری گاراژ به گونه‌ای است که سطح قسمت شرقی در طبقه‌ی دوم این بنا، از نور خورشید برخوردار می‌شود که وضعیت نسبتاً نادری در توکیو است.

در این پروژه راحتی فضاهای داخلی از طریق اتصال آن‌ها به فضاهای خارجی نامحدود ایجاد شده‌است. به‌طور کلی، گنجاندن فضاهای خارجی نامحدود در طراحی به جای تلاش برای بزرگ‌تر کردن فضاهای داخلی، موثرترین روش دستیابی به وسعت واقعی خانه‌های شهری در مناطق مسکونی با تراکم بالا است.

تجربه معماران از زندگی در خانه‌های کوچک

معمارانی همچون Sevince Bayrak و Oral Göktaş از گروه معماران SO? Architecture&Ideas از ایده‌ی فرار از ازدحام شهری استانبول به محیط طبیعی استقبال کردند و در این راستا، در سال 2017 به طراحی و ساخت یک کابین در طبیعت پرداختند. این پروژه پس از تکمیل شدن، دستخوش تغییرات زیادی شد و تجربه‌ی زیستی ساکنان موجب شد که معماران ایده‌ها و فرضیات اولیه خود را مورد بازنگری و ارزیابی قرار دهند و دیدگاه خود را نسبت به خانه‌های کوچک تغییر دهند. پنج سال پس از تکمیل پروژه، معماران آموخته‌های خود از تجربه زندگی در خانه‌های کوچک را با یکدیگر به اشتراک گذاشتند و نوعی بینش جدید در زمینه طراحی چنین پروژه‌هایی ارائه دادند. صرف نظر از ارتباط میان معماری و طبیعت، تمرکز اصلی این پروژه بر سازگاری با سناریوهای مختف بود. دیوارهای این کابین از چوب چندلایه با یک هسته عایق و پنجره‌ها از پلی کربنات ساخته شده بودند. علی‌رغم اینکه اصطلاح خانه‌های کوچک در آن زمان در استانبول ناشناخته بود، آموزه‌های این پروژه از سایر پروژه‌های معماری آن زمان بسیار مفیدتر واقع شد. می‌توان گفت مهم‌ترین تجربه عملیاتی در زمینه خانه‌های کوچک این است که وجود فضاهای بیرونی مانند ایوان‌ها یا تراس‌ها در صورت مساعد بودن هوا، فضای داخلی را گسترش می‌دهند.

چالش بزرگ خانه‌های کوچک: کوچک کردن یک رویا

امروزه با وجود بحران مسکن، بی خانمانی، افزایش بدهی و کوچک سازی، مسئله مالکیت مسکن امری کمتر قابل دسترس است. جنبش خانه‌های کوچک پاسخی مستقیم به شرایط مذکور بوده است. با افزایش نیاز به راه‌حل‌های مسکن هوشمند، مسئله‌ی دهکده‌‌ی خانه‌های کوچک نه تنها به عنوان سرپناهی برای بی‌خانمان‌ها، بلکه به‌عنوان نگاهی ممکن به آینده مسکن مطرح شده‌است. با این حال، در برخی مناطق جهان، خانه‌های کوچک را غیرقانونی تلقی می‌کنند و این خانه‌ها به‌عنوان مسکن قابل قبول شناخته نمی‌شود و طبق شورای کد بین‌المللی استاندارد خانه‌های کوچک 400 فوت مربع یا کمتر می‌باشد.  در برخی کشورهای غربی، خانه‌های کوچک را در دسته‌بندی خانه‌های متحرک، ون کمپرها، POD house و یا کابین‌های چرخ‌دار قرار می‌دهند.

راهکارهای چیدمان خانه‌های کوچک

1- پیاده سازی راه‌حل‌های نوین ذخیره‌سازی فضا

از بزرگترین چالش‌های یک خانه کوچک می‌توان به محدودیت در فضای ذخیره‌سازی اشاره کرد. تحقق یک دکوراسیون بی‌نقص و بدون درهم‌ریختگی، در فضای کوچک دشوار است. بنابراین راه حل‌هایی همچون فضای ذخیره‌سازی پنهان و یا آویزها می‌توانند مناسب باشند. فضاهای ذخیره‌سازی ممکن است در زیر تخت و یا میزها، توسط کشو یا کابینت ایجاد شوند. این فضاهای کوچک نه تنها فضای ذخیره‌سازی اضافی را در اختیار شما قرار می‌دهند، بلکه با انتخاب نوع و مکان‌گزینی مناسب آن‌ها می‌توان به خانه کوچک هویت بخشید.

2- استفاده از مبلمان تاشو و چندعملکردی

یکی از بهترین روش‌ها برای افزودن فضای بیشتر در طراحی و چیدمان خانه‌های کوچک، به‌کار بردن مبلمان و وسایلی است که می‌توانند در صورت عدم استفاده، تا شوند یا روی هم چیده شوند. این ترفند مخصوصاً برای وسایلی مانند ست میز ناهارخوری و تختخواب که اغلب در طول روز زیاد استفاده نمی‌شوند مناسب است. مبلمان تاشو انواع مختلفی دارد، از جمله تخت‌هایی که در کمد تا می‌شوند، جزایر آشپزخانه که می‌توانند منبسط و جمع شوند، و حتی میزهایی که روی دیوار نصب می‌شوند و در صورت نیاز می‌توان آن‌ها را بیرون کشید.

3- استفاده از آینه در موقعیت‌های استراتژیک

همانطور که در مقاله کاربرد آینه در معماری داخلی خواندیم، آینه‌ها می‌توانند توهم فضایی ایجاد کنند. همچنین در شب حتی زمانی که از نور ال‌ای‌دی یا چراغ‌های مختلف استفاده می‌کنید نیز کار می‌کند. بنابراین، نصب آینه در نقاطی که نور محیطی را بازتاب کنند و موجب تعمق فضا شوند، می‌تواند راهکار مناسبی در چیدمان خانه‌های کوچک باشد.

4- به‌کارگیری مبلمان دیواری

در برخی موارد، بریدگی‌های درون دیوارها می‌توانند محل مناسبی برای نصب مبلمان دیواری و توکار باشند. به‌علاوه، با این کار بخش‌هایی از فضا برای سایر مقاصد ذخیره‌سازی می‌شود و فضا گسترده تر بنظر می‌رسد.

5- تاکید بر طراحی و چیدمان عمودی

یکی از مواردی که افراد در طراحی داخلی از آن غافل می‌شوند، فضای عمودی است. این به این منظور نیست که تمامی وسایل به صورت عمودی انباشته شوند. به‌عنوان مثال، به‌جای قراردادن لوازم خانگی خود روی پیشخوان آشپزخانه، می‌توانید از فضاهای ذخیره‌سازی کابینت هم در بالا و هم در پایین استفاده کنید تا آن‌ها را در مواقعی که نیاز دارید نگهداری کنید. همچنین یک انباری عمودی می‌تواند جایگزین یک انباری عریض باشد. از دیگر طرح‌های جذاب طراحی فضای عمودی، استفاده از پنجره‌های کشیده‌ است. این پنجره‌های بزرگ جریان نور طبیعی را به خانه برقرار می‌کنند که باعث می‌شود فضای کوچک نیز بزرگ به‌نظر برسد. استفاده از پرده های بلند نیز چه باز و چه بسته باعث بزرگ‌تر به‌نظر رسیدن فضا ‌می‌باشد.

6- استفاده از درب و پنجره‌های کشویی

معماران و طراحان داخلی ژاپنی و اسکاندیناویایی مینیمالیستی ایده‌ی استفاده از بازشوهای کشویی را برای آزادکردن فضای قابل‌توجه در خانه‌های کوچک ایده‌پردازی ارائه دادند. فضای گردش درب به سمت داخل یا بیرون، می‌تواند به یک قطعه مبلمان اختصاص یابد.

7- پارتیشن بندی و جداسازی بهینه فضا

ابزارهای جداکننده و تقسیم کننده فضا می‌توانند از یک فضای کوچک، فضایی چند منظوره ایجاد کنند. ایده‌های جداسازی فضایی که در مقاله‌ی جداسازی فضا بدون نیاز به دیوار به طور کامل به آن پرداختیم، در طراحی و چیدمان خانه‌های کوچک بسیار کاربردی هستند.

کلام آخر

رشد روزافزون جمعیت و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی، شیوه‌های جدید زیستی را در جهان رقم زده و در نتیجه، این تغییرات به معماری و عملکرد شهری نیز راه یافت و موجب ظهور مفاهیم جدید در این زمینه شده‌است. با وجود بحران مسکن، بی‌خانمانی، افزایش بدهی و کوچک‌سازی، مسئله مالکیت مسکن امری کمتر قابل دسترس است. جنبش خانه‌های کوچک پاسخی مستقیم به شرایط مذکور بوده است. خانه های کوچک با نگهداری دقیق می‌توانند بین 30 تا 50 سال دوام بیاورند. طبیعتاً موارد مختلفی مانند مصالح به‌کار رفته در ساخت آن و روش ساخت بر این امر تأثیر می‌گذارند. مهم‌ترین تجربه عملیاتی در زمینه خانه‌های کوچک این است که وجود فضاهای بیرونی مانند ایوان‌ها یا تراس‌ها در صورت مساعد بودن هوا، فضای داخلی را گسترش می‌دهند.

مقاله حاضر، اقتباسی از چندین مقاله زیر می‌باشد:

https://www.archdaily.com/tag/tiny-houses

https://www.realestate.com.au/advice/pros-cons-living-in-a-tiny-home/

https://foyr.com/learn/small-house-design-ideas/