طراحی داخلی کتابخانه

طراحی و دکوراسیون کتابخانه

اگرچه ممکن است در عصر دیجیتال باشیم، اما هیچ فناوری نمی‌تواند جایگزین احساس یک کتاب خوب در دستان شما باشد و اغلب عموم تمایل دارند مطالعه‌ی خود را در فضایی راحت، شخصیی و منحصر به‌فرد انجام دهند. کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی معمولا وسیع و پرشکوه هستند؛ درحالیکه کتابخانه‌های خانگی فضایی دنج و صمیمی‌تر دارند. فضاهای روشن و دوستانه با هدف تشویق نسل جدید، تصویر ذهنی کلیشه‌ای ما از کتابخانه را پاک می‌کنند. فضای جدید تجربه‌ی متفاوتی برای کاربران خود رقم می‌زنند. این فضاها از نظر مصالح، پایدار و بادوام است و از نظر کاربران خود در سال‌های آینده نیز جذاب و خوشایند می‌باشد. کتابخانه‌های معاصر نه تنها تمام عناصر مورد انتظار از خدمات قرن 21 را فراهم می‌کنند، بلکه به‌عنوان قلب زندگی فرهنگی یک جامعه، مدارس و دانشگاه‌ها نیز شناخته می‌شوند. در این مقاله به اصول طراحی و چیدمان کتابخانه‌های عمومی و خانگی می‌پردازیم.

شکل هندسی کتابخانه

علی‌رغم اینکه برخی از طراحان پلان مربع را بسیار ساده می‌پندارند، بسیاری از معماران و طراحان به این توافق رسیده‌اند که بهترین و کاربردی‌ترین شکل برای یک کتابخانه، مربع و یا تعدادی مربع است.  فضاهای بسیار باریک و یا اتاق‌های گرد امکان چیدمان کارآمد و کنترل بصری را فراهم نمی‌کنند. همچنین تقسیم فضاهایی با پلان مربع، بسیار ساده‌تر است.

طراحی مدولار

کتابخانه‌های موفق از حیث معماری، کتابخانه‌هایی هستند که دارای دیوارهای باربر اندک و فضاهای بزرگ انعطاف‌پذیر می‌باشند تا امکان بازآرایی فضا براساس نیاز را فراهم کنند. پایه‌ها و ابعاد تکرار شونده میان ستون‌های اصلی باید به گونه‌ای باشد که امکان چیدمان قفسه‌ها را به صورت بهینه فراهم کند. همچنین ارتفاع سقف و محل قرارگیری پنجره‌ها در نحوه‌ی چیدمان و طراحی داخلی فضای یک کتابخانه نقش موثری دارند.  علاوه بر این، ساختار مدولار به مکانیابی صحیح ورودی‌های الکتریکی هم کمک می‌کند.

برنامه‌ریزی چیدمان و دکوراسیون

در برنامه‌ریزی و دکوراسیون مبلمان یک کتابخانه می‌بایست به عوامل طراحی بین‌المللی توجه داشت تا شرایط استفاده برای تمامی سنین و اقشار با میزان توانایی‌های گوناگون فراهم گردد. نحوه‌ی چیدمان و انتخاب مبلمان مناسب بر نحوه‌ی واکنش و تعامل افراد حاضر در یک کتابخانه تاثیر می‌گذارد. یکی از عوامل مرتبط با طراحی داخلی کتابخانه، فاصله‌ای حدود 4 تا 5 فوت است. با ایم حال، از آنجاییکه کتابخانه گاهی اوقات به‌عنوان یک فضای ملاقات هم کاربرد دارد، افراد می‌توانند در فاصله‌ی کمتر از 4 فوت هم در کنار یکدیگر احساس راحتی داشته باشند. ناگفته نماند که عامل فرهنگ هم تعیین کننده‌ی این فضای شخصی می‌باشد.

در مورد کتابخانه‌های خانگی می‌توان گفت انتخاب یک مکان آرام در خانه که می‌توانید درب آن را ببندید و شامل تعداد دلخواه از قفسه‌های کتاب و مبلمان راحت باشد، همگی از ویژگی‌های یک کتابخانه خانگی هستند. ایده‌های دکوراسیون یک کتابخانه خانگی زمانی که به یک فضای هرچند کوچک محدود شوند، بیشتر به چشم می‌آیند. مهم‌ترین گام برای ایجاد یک کتابخانه خانگی این است که بدانید چه حجم از کتاب را می‌خواهید در این کتابخانه قرار دهید تا براساس تعداد آن‌ها قفسه کتاب کافی با عمق مناسب تهیه کنید. معمولاً کتاب‌های بزرگ‌تر و قطور‌تر در قفسه‌های پایین‌تر و کتاب‌های کوچکتر در قفسه‌های بالا قرار می‌گیرند.

مبلمان کتابخانه

انتخاب مبلمان یکی از مهم‌ترین جنبه‌های طراحی داخلی یک کتابخانه است. مبلمان انتخاب شده برای یک کتابخانه باید منعکس کننده مفهوم کلی طراحی داخلی فضا باشد و در عین حال نیازهای عملکردی کارکنان و کاربران را تامین کند. یکی از مبلمان‌های مورد استفاده در کتابخانه‌ها میز خدمات است که عملکردهای مختلفی همچون ارجاعات، اطلاعات و توزیع کتاب را شامل می‌شود. در کتابخانه‌های بزرگ که چندین میز خدمات دارند، در ساخت این میزها از مصالح و رنگ یکسان استفاده می‌شود تا برای کاربران قابل تشخیص باشد. یکی دیگر از مبلمان‌هایی که در دکوراسیون کتابخانه به کار می‌رود قفسه‌های کتاب است. برخی دیگر از ملزومات کتابخانه عبارتند از: میزهای مطالعه، انواع گوناگون صندلی، عناصر نورپردازی و تجهیزات رایانه‌ای.

رنگ در طراحی داخلی کتابخانه

انتخاب رنگ‌های مورد استفاده در کتابخانه یکی از جالب‌ترین و پیچیده‌ترین جنبه‌های طراحی داخلی است. هیچ استانداردی در به‌کارگیری رنگ‌ها در کتابخانه وجود ندارد. اما از نظر روانشناسی رنگ‌ها، اگر از رنگ‌های سرد بیش‌ازحد در کتابخانه استفاده شود، ممکن است موجب خستگی بصری و عصبی کاربران و در نتیجه از بین رفتن علایق خواندن ‌شود. رنگ‌های گرم خنثی فضا را دنج‌تر جلوه می‌دهند و هنگامی که در کنار رنگ‌های سرد خنثی مانند طیف‌های گوناگون خاکستری قرار می‌گیرند ترکیب رنگی جذاب‌تری خلق می‌کنند.

در طراحی کتابخانه، قرمز روشن به ندرت به‌عنوان رنگ اصلی در یک فضا استفاده می‌شود. با این‌حال، گاهی اوقات در بخش مربوط به کودکان می‌توان از رنگ قرمز در ترکیب با سایر رنگ های اصلی (زرد و آبی) یا در بخش مربوط به بزرگسالان به‌عنوان رنگی برای برجسته‌سازی یک قسمت ویژه استفاده کرد. استفاده از رنگ‌های زرد آسان‌تر از رنگ‌های قرمز است زیرا بنظر میرسد پیامدهای تهاجمی کمتری داشته باشد اما طیف رنگ‌های زرد نیز مانند رنگ قرمز بیشتر در بخش کودکان به‌کار گرفته می‌شود. طیف رنگ‌های سبز و آبی به عنوان رنگ‌های با ثبات و آرامبخش برای کتابخانه محسوب می‌شوند. به گفته‌ی جان پیل، رنگ آبی فکر، تفکر، و مراقبه را تشویق می‌کند و این رنگ فعالیت فکری است.

در مورد کتابخانه‌های خانگی می‌توان گفت اگرچه یک کتابخانه خانگی باید فضایی آرامش‌بخش باشد، اما این بدان معنا نیست که نمی‌توانید در انتخاب رنگ جسور باشید. استفاده از یک طیف دلخواه و رنگ آمیزی قفسه های کتاب به این رنگ، به فضای شما هویت و شخصیت می‌بخشد. استفاده از رنگ آبی دودی یا تیره انتخابی جسورانه است که مناسب فضاهای کوچک می‌باشد و حس دعوت‌کنندگی را در فضا تقویت می‌کند. همچنین به‌کارگیری مبلمان و کف‌پوش به رنگ‌های روشن فضا را جذاب و بیننده را برای گذران وقت در آن مکان مشتاق می‌کند.

5 اصل مهم در طراحی کتابخانه

فناوری

امروزه کتابخانه‌ها باید دسترسی آسان به فناوری را برای کاربران فراهم کنند. میزها باید به پریزها و پورت‌های لازم مجهز باشند و میزهای کامپیوتری به تعداد مناسب در کتابخانه توزیع شود. در نظر گرفتن مکان‌هایی به منظور قفسه‌های ذخیره‌سازی برای انواع مختلف رسانه، از جمله سی دی، نیز در مرحله طراحی کتابخانه حائز اهمیت می‌باشد.

دسترسی

کتابخانه باید به گونه‌ای ساخته شود که دسترسی به بخش‌های مختلف آن برای تمامی کاربران فراهم شود. فضای کودکان باید دارای قفسه‌بندی، میز و صندلی با اندازه مناسب باشد. بسیاری از میزهای کامپیوتر امروزی قابل تنظیم هستند و استفاده از آن‌ها را برای افراد با هر قد و همچنین در حالت نشسته یا ایستاده آسان می‌کند. همچنین در طراحی مبلمان کتابخانه می‌بایست نیازهای افراد کم‌توان (مانند معلولین) را نیز مد نظر قرار داد.

نورپردازی

نورپردازی خوب کلید هر کتابخانه‌ای است و باید ترکیبی از نور طبیعی، نور عمودی و نور میز باشد. علاوه بر این، در طراحی برخی کتابخانه‌ها از نورپردازی توکار در قفسه‌بندی‌ها استفاده می‌شود که موجب سهولت در یافتن و دیدن کتاب موردنظر می‌شود.

کاربر پسند بودن

استفاده از کتابخانه‌های امروزی باید آسان و جذاب باشد. میزهای اطلاعاتی با قرارگیری در مکان‌های مناسب، استرس کاربر را کاهش می‌دهد و به جهت‌دهی بازدیدکننده کمک می‌کند.

راحتی

در آخر، بهترین کتابخانه‌ها آن‌هایی هستند که دارای فضایی دلپذیر و جذاب و دعوت کننده باشند. در حالی‌که هر کتابخانه دارای چیدمان کمی متفاوت خواهد بود، مهم است که قسمت‌های نشیمن راحت برای افراد و گروه‌ها طراحی شود.